کد مطلب:43091 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:49

گنجینه پرسمان » حديث شناسي

با عنايت به فراز 45 و 46 خطبه 86، زيانكار چه كسي است و غبطة چه كسي را بايد خورد؟

«وَاٌلْمَغْبُونُ مَنْ غَبَنَ نَفْسَهُ»
[زيانكار كسي است كه زيان بر خود بياورد].
هر زياني كه داراي اهمّيّتي است و بايد آن را جبران نمود، ماداميكه روح متضرّر نشده باشد و زيان وارد شده روح را مختلّ نساخته باشد، قابل جبران خواهد بود و از اين جهت جاي نگراني نيست، امّا اگر خسارت و زيان بر روح وارد شود، هيچ زياني اگرچه ناچيز هم بوده باشد، قابل جبران و ترميم نخواهد بود، مگر اينكه نخست خود روح از آن خسارت و مغبونيّت نجات پيدا كند در يك شعر ساده، تشبيه اين مسئله چنين آمده است:
هرچه بگندد نمكش ميزنند
واي به روزي كه بگندد نمك

«وَاٌلْمَغْبُوطُ مَنْ سَلِمَ لَهُ دينُهُ» [شايستة غبطه كسي است كه دين او براي او سالم باشد].
آرزوي وصول بمقام آن را كسي شايسته است كه دين او براي او سالم بوده باشد. در اين دنيا بجهت اختلافي كه مردم در داشتن و فقدان امتيازات مادّي و معنوي دارند، گروهي مورد غبطه و گروهي ديگر غبطه ميخورند. معناي غبطه خوردن آرزوي شديد به داشتن امتيازيست كه نصيب ديگري گشته است. و اين معني غير از حسد و رشك است كه آرزوي سلب شدن امتياز از ديگران ميباشد. تفاوت مهمّي ميان غبطه و حسد وجود دارد و غبطه بيك معني يك فعّاليّت دروني سازندهاي است كه بدون تزاحم و يا نيّت تزاحم و اخلال بر موجوديّت ممتاز ديگران، ميتواند مورد بهرهبرداري قرار بگيرد. اميرالمؤمنين (ع) ميفرمايد: هيچ يك از امتيازات دنيوي كه در همين دنيا سر بر ميكشند و در همين دنيا از بين ميروند، قابل غبطه خوردن نميباشند.
آرزوي وصول بكدامين امتياز؟ امتيازهائي كه به ويران كردن خانمان ديگران تمام ميشود، امتياز نيستند، بلكه پديدههائي فريبنده ميباشند كه ـ
آتشش پنهان و ذوقش آشكار
دود او ظاهر شود پايان كار

و اگر منظور از امتياز وسائل خودكامگي و اشباع شهوات ميباشد، اگرچه برپايمال كردن حقوق ديگران هم تمام نشود، تباهي روح را نتيجه ميدهد كه براي هچ عاقل آگاهي قابل آرزو و غبطه خوردن نميباشد. و اگر منظور از امتياز عامل مطلق لذّت بوده باشد، تلذّذ چه هدف ناچيز! تلذّذ كار جانوران است. آنچه كه قابل غبطه خوردن ميباشد عبارتست از حركت در مسير «حيات معقول» كه فقط دين الهي ميتواند آنرا تعيين نمايد. آن كس كه به تفسير و توجيه هدف عالي حيات خود موفّق شده است و از عهدة پاسخ سئوال بزرگ و فراگير «از كجا آمدهام؟ براي چه آمدهام؟ به كجا ميروم؟» بر آمده است، حقّاً مورد غبطه است، مگر براي كسي كه عظمت اين سئوال بزرگ اثبات نشده باشد.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 13
آية الله محمدتقي جعفري